Salzburger Marionettentheater
‘Am Hofe der Kaiserin’ en ‘Der Schauspieldirektor’
Diligentia

Een van de bijzondere bekoringen, die van een marionettentheater uitgaat, is ongetwijfeld, dat de optredende personages de illusie van leven met zich meebrengen zonder levend te zijn. De wetenschap, dat er iemand aan de touwtjes trekt, contrasteert pikant met den schijn van een miniatuurtooneel met miniatuuracteurs en -actrices. Had men niet beide eigenschappen van het bewegen der marionetten: leven en toch levenloosheid, afwisselend voor den geest, de voornaamste charme van deze kunst zou verdwenen zijn. Werkelijkheid en onwerkelijkheid vechten in ons voorstellingsvermogen voortdurend om den voorrang, terwijl wij naar de poppen zitten te kijken, die zich langzamerhand identificeeren met de stemmen achter de coulissen, waarmee zij toch nooit geheel één worden.

Deze permanente wisselwerking van het reëele en het irreëele maakt de marionettenkunst vooral geschikt voor het groteske, het parodische en het sprookjesachtige. Nuchter realisme heeft weinig zin, omdat een realiteit van miniatuurmenschjes wel even technisch overbluft, maar toch verder weinig anders is dan een truc met afmetingen. Ik geloof daarom, dat de onwerkelijkheid, hetzij door het komische, hetzij door het feeërieke bewerkstelligd, bij den poppenspeler altijd vooraan op het programma moet staan. Op een of andere manier moet profijt worden getrokken van de eigen wereld, waarin de marionetten den toeschouwer binnenvoeren; en dit is vooral mogelijk door het principe der verbeelding te laten heerschen over dat van de nabootsing.

De Salzburger marionettenkunstenaars hebben gisterenavond eenige treffende staaltjes van hun artistieke en technische bekwaamheid gegeven. Het programma vermeldde ‘Am Hofe der Kaiserin’, een spel in 2 acten uit Mozarts jeugd (van Hans Seebach) en ‘Der Schaupieldirektor’ met muziek van Mozart. Een speciaal op Mozart geïnspireerde avond dus; maar tusschen ‘Am Hofe der Kaiserin’ vóór en ‘Der Schauspieldirektor’ na de pauze bestond toch aanmerkelijk verschil. Het eerste stukje was meer een aardige curiositeit, amusant, maar weinig belangrijk wat den tekst betreft, en eigenlijk meer naief, realistisch dan onwerkelijk. Het is de geschiedenis van het optreden van den jongen Mozart voor keizerin Maria Theresia; een bewerking voor marionetten dus van een bekende anecdotische historie; met gracie ten tooneele gebracht en toch wel wat kinderachtig. Waarom? omdat men zich hierbij niet genoeg had losgemaakt van het in het klein nabootsend realisme.

Wat de poppen werkelijk vermogen, bleek pas recht uit ‘Der Schauspieldirektor’. Gesteund door de bekoorlijke muziek van Mozart kwam hier het ensemble (het levende achter en het levenlooze voor de coulissen) pas tot volledige ontplooiing van krachten, ook in deze kleine opera een realistische opvatting van costumes en décor, maar daarbij een kostelijke mimiek en een allergeestigste parodie van het ‘groote’ leven, zooals die alleen voor het marionettenspel is weggelegd. Het verschil tusschen deze beide deelen van het programma was evident, juist door de vrijwel gelijke uiterlijke styleering; men kan haast niet beter dan door de vergelijking van ‘Am Hofe der Kaiserin’ en ‘Der Schauspieldirektor’ demonstreeren, dat het effect van de marionet bij uitnemendheid alleen bereikt wordt, waar de onwerkelijkheid de werkelijkheid concurrentie aandoet. Waarmee ik overigens allerminst wil zeggen, dat no. 1 niet met zeer veel smaak werd gespeeld.

Een woord van lof voor de muzikale ondersteuning van het visueele deel door de instrumentale en vocale elementen in ‘Der Schauspieldirektor’ mag hier niet ontbreken, al moet ik de deskundige beoordeeling in dezen aan bevoegden overlaten.

De voorstelling werd ingeleid door een der meewerkende artisten, prof. Felix Gruber, die namens den leider van het ensemble, prof. Aicher, in het bijzonder den Oostenrijkschen gezant verwelkomde en zich tijdens zijn rede ontpopte als een kleinzoon of achterkleinzoon van den componist van ‘Stille Nacht, Heilige Nacht.’

Vooral ‘Der Schauspieldirektor’ had bij het publiek groot succes, zooals bleek uit het langdurig applaus, dat door de marionetten met gracielijke buigingen werd beantwoord. Het gezelschap, dat deze week in ‘Diligentia’ blijft optreden en ook nog met ander werk komt (o.a. een fantastisch spel uit de stratosfeer, ‘Die Raumrakete’) zal ook de volgende dagen wel op belangstelling kuunen rekenen!

M.t.B.