Nieuwe uitgaven

Willem Putman, Vader en Ik (Nijgh & van Ditmar, Rotterdam 1933).

De verhouding tusschen vader en zoon, bezien onder het gezichtspunt der sexualiteit, heeft langzamerhand het voorkomen gekregen van een schema. De gemiddelde auteur weet, ik zou bijna zeggen al te goed, wat Freud onder den naam ‘Oedipus-complex’ als wetenschappelijke term heeft ingevoerd: Oedipus, die zijn vader vermoordt en zijn moeder trouwt, speelt in allerlei vermommingen in den hedendaagschen roman een rol van enorme beteekenis. Dit is niet toevallig. Wat Freud met zijn gewone helderheid in een formule heeft samengevat, beantwoordt inderdaad aan een realiteit; bij sommige romanciers (ik noem b.v. Stendhal in Frankrijk, du Perron in Nederland) heeft het Oedipus-complex invloed gehad op het meerendeel hunner werken. Het gevaar van het schematiseeren dreigt alleen daar, waar de schrijver niet voldoende talent bezit om ons te doen vergeten dat hij wel eens van Freud gehoord heeft; want zoodra het Oedipus-complex een soort litterair recept wordt, is het een funest middel om romans te laten mislukken.

In ‘Vader en Ik’, het debuut op romangebied van den Vlaming Putman, speelt de haat jegens den vader eveneens de hoofdrol; hij doortrekt het gansche leven van den hoofdpersoon, hij keert telkens onder andere maskers terug, tot eindelijk de catastrofe en daarmee de overwinning komt. De zoon bespiedt den vader bij toeval, terwijl hij zich afgeeft met een meisje; dat is de aanleiding tot het conflict in de ziel van den zoon. Ik zou niet durven beweren, dat Putman aan het gevaar, dat ik zooeven noemde, n.l. de dwang van het schema, geheel is ontsnapt; maar de roman als geheel is toch zeker niet mislukt. Er is een teveel aan détail, dat niet ter zake doet; de groote lijn blijf niettemin zichtbaar en de overwinning van het ‘complex’ is aannemelijk. Men zou Putman meer soberheid toewenschen voor een volgend boek; hij heeft de overdaad van beschrijving van alle zinnelijke naturen die op den duur vermoeit, omdat de détails der zinnelijkheid nu eenmaal spoedig monotoon worden; maar de Vlamingen hebben op dit gebied meer gezondigd en bij Putman blijft men de structuur van het geval en de oprechtheid der psychologie waardeeren.

M.t.B.